Arnavut.com’un uzun yıllardır süren yayını içerisinde, sitede görüldüğü üzere en çok önem ve değer verdiği konuların başında Arnavut Mutfağı ve Arnavut Yemekleri geliyor. Mümkün olduğunca bildiğimiz ve hala yaşamamızın içerisinde olan yemeklerimizin ayrıntılı tariflerini, adım adım yapılışını resimleyerek yayınlamaya çalışıyoruz. Bu konuda çalışmalarımız ve araştırmalarımız hala devam ediyor.
Neden bu listeyi hazırladık?
Yemek ve tarifler konusu, özellikle internetin gelişmesi birlikte inanılmaz bir ilgiyle karşılanıyor. Neredeyse tüm dünya mutfaklarının yemek tarifleri internet üzerinden görselleriyle ve videolarıyla yayınlanıyor. Tabii ki Arnavut mutfağı da bu konudan nasibini alıyor.
Arnavut yemekleri, börekleri, mezeleri, içecekler vs. ayrıntılı tarifleriyle yayınlanıyor ve pek çok konuda bilgi veriliyor. Özelikle, Arnavut mutfağına ait yemekleri “Arnavut” adıyla paylaşan ve kültürümüzün tanıtımına katkıda bulunan tüm herkese sonsuz teşekkür ediyoruz.
Tabii ki bu konuda doğru bir şekilde verenler olduğu gibi, yanlış tarifler ve hatta yanlış isimlerle de karşılaşıyoruz.Arnavut yemekleri adıyla yayınlanan listelerde de pek çok hata bulunuyor. İşte bu yüzden, doğru bilgiyi vermek adına, bu konuyu en iyi bilen “Türkiye’nin İlk Arnavut Medya Platformu Arnavut.com olarak bir liste ile sizin karşınızdayız.
Listemize geçmeden önce de, yemek kültürü hakkında sizlere biraz bilgi vermek istiyoruz. Eğer sadece liste ile ilgiyseniz aşağıya doğru geçebilirsiniz.
Arnavutlar sadece Arnavutluk’ta yaşamıyor!
Bilmeyenler için önemli bir ayrıntıdan bahsedelim:
Arnavutlar sadece Arnavutluk’ta değil, neredeyse Balkanların her yerinde yaşıyor. Başka bir önemli yazının konusu fakat tarihi olarak büyük bir haksızlıkla, binlerce yıl yaşadıkları yerlerde başkalarının egemenliğine bırakılmış durumda.
Bugün, 2 devlete sahip; Arnavutluk ve Kosova. Nüfus olarak da Makedonya, Sırbistan, Karadağ, Yunanistan ve yakın bölge ülkelerinde azımsanmayacak bir Arnavut nüfusa yaşıyor.
Arnavutların yoğun olarak bir başka ülke de Türkiye. Türkiye’de benliklerini ve kültürlerini koruyan devam ettiren büyük bir Arnavut nüfusuna sahip.
Konumuz yemek olduğu için küçük bir hatırlatma da bulunalım; Türkiye’de yaşayan Arnavutların büyük bir çoğunluğu, bizler de dahil olmak üzere daha çok Makedonya’dan ve daha sonra Kosova’dan göç edenler oluşturuyor. Bu yüzden yemekler ve özellikleri, genelde çok iyi bildiğimiz bu yörelerden oluşuyor.
Yemeklerde Bölge Kavramı
Şunu unutmamak gerekiyor, yemek kültür sınırları net olarak belirlenen bir şey değildir ve daha çok coğrafya ile belirlenir. Yani, bölgenizde ne yetişiyorsa, iklim şartları, ekonomik nedenler, denize uzaklık, ova veya dağlık alanlar ve hatta dini inançlar vb. konulara göre oluşuyor. Nasıl ki Karadeniz mutfağındaki yemek kültürü ile Ege mutfağına göre farklıysa, aynı şey Arnavutluk coğrafyası için de geçerlidir.
İnternetteki bazı turizm – seyahat yazılarında ve yorumlarda sıklıkla şu cümlelerle karşılaşabiliyoruz:
“Arnavutluk’a gittik ama orada güzel bir börek yiyemedik!”
“E hani Arnavutların meşhur böreği?”
Arnavut Ciğerini Arnavutluk’ta yiyemedik!
Yukarıdaki soruların bir karşılığı olarak yazalım;
Karadeniz bölgesine giden bir turistin, “Türkiye’ye gittik ama orada güzel Türk kebapları yiyemedik veya Şanlıurfa’ya gittik, hamsi tava bile yiyemedik” demesine benziyor.
Arnavutluk dağlık bir yer (yüzde 70’i dağlık) ve orada tarihsel olarak daha çok hayvansal ürünler tüketiliyor. Börekler ise, ova ve tarım alanlarının daha çok olduğu Kosova ve Makedonya’da bulunan Arnavutlar tarafından yapılıyor. Bu tabii ki Arnavutluk’ta börek yapılmadığı anlamına gelmiyor fakat bölgesel olarak bu şekilde.
Arnavut Ciğeri de, tarihi olarak İstanbul’da yaşayan Arnavutların yemeği olarak ortaya çıkmış. Yine bazı yerlerde Arnavut Ciğeri hakkında, Arnavutluk ciğeri Arnavutluk’ta yok, Arnavutlara ait değil diye söyleyenler için bir cevaptır. Ayrıntılarını aşağıda yazdık.
Yemekler sınırlara göre değil bölgeye göre değerlendirilir.
Ortak Kültürel Yemekler
Bazı yemekler vardır ki, neredeyse tüm dünyada yapılır ve insanlığın ortak kültürel değeri olarak geçer. Örnek vermek gerekirse pilav, neredeyse tüm dünyada yapılan bu konudaki en önemli örneklerden biridir.
Aşağıdaki listede yer alan yemeklerin bazılarında da bunu görebilirsiniz. Örnek olarak kuru et sadece Arnavutların değil keza Boşnak ve diğer Balkan ülkelerinin de kültürüdür. Bunun dışında dolma, imam bayıldı ve özellikle Arnavutların da çok çok sevdiği kuru fasulye yine bu konuda önemli önemli örneklerden biridir. Hem Türkiye’de hem de Arnavutluk coğrafyasının en önemli bir yemeğidir.
Aynı yemekler
Üsküp, Selanik, Saraybosna, Priştina vb. şehirler her ne kadar bugün bize uzak gibi görünse de, 100 sene öncesine gidildiğinde aynı sınırlar içerisinde olduğu da unutulmamalıdır.
Şimdi listelimize geçelim, zamanla bu listeyi güncelleyeceğimizi de belirtelim.
Arnavut Yemekleri ve Lezzetleri Listesi
* Arnavut Börekleri
Börekler ve dolayısıyla hamur kültürü Arnavutlar için çok özel bir konu zira yaşamlarında belkide en çok tüketim gösterdikleri, üzerine emek verdikleri, geliştirdikleri yemek çeşidi olduğu gibi aynı zamanda kültürel bir simgeleridir. Bu yüzden listemizi yaparken 1 yerine * yıldız işareti ile başlattık. Ek olarak, neredeyse çocuk yaşlardan itibaren hamurla haşır neşir olan ve güzel elleriyle börek yapan Arnavut hanımlarının yıldızı hakkettiklerini de düşünüyoruz.
Türkiye’de Arnavutlar denildiğinde, ciğer kadar özdeşleştirilen bir diğer yemek çeşidini de börekler oluşturuyor. Arnavutlarda börek kültürü o kadar gelişmiştir ki, neredeyse her malzemeden börek yapabilirler.
Ispanaklı, pırasalı, peynirli, yoğurtlu, ciğerli, lahanalı, kıymalı, fasulyeli, mantarlı, kabaklı, soğanlı, patlıcanlı, domatesli, patatesli ve de bağırsaklı börek dersek, ne demek istediğimizi net olarak anlatmış oluruz. Ve bu böreklerin dışında, malzemeden çok yapılış farklarıyla özel adlarla anılan fliya, samsa, paça, haymali, bagırdan gibi adlara çok fazla börek çeşidine sahiptir.
Eğer gerçekten de böreğin hakkını veren usta bir Arnavut anne elinden börek yerseniz, damak çatlatan bir lezzetle karşılaşabilirsiniz. Yok tatmadıysanız çok şey kaybettiğinizi düşünebilirsiniz.
1- Fliya
Fliya, Arnavutça yazılışı ile Flija (fli), Arnavut mutfağının en önemli lezzetlerinden biridir. Kendine has özel bir pişirme tekniğiyle, odun ateşinde ve özel olarak hazırlanmış demir bir saçın altında pişer.
Yapımı o kadar zahmetlidir ki, genelde özel günler ve çok özel misafirler için yapılır. Bu özel günlerden biri de, baharın başlangıcı kabul edilen 6 Mayıs zamanına denk getirilir.
Lezzetini tarif edecek bir kelime yok. Arnavut.com olarak, ölmeden önce tadılması gereken lezzetlerden biridir desek yeridir. Fakat doğrusunu söylemek gerekirse yapımı gerçekten çok zor ve bu yüzden bulmak da zor.
İlk olarak hamurunun hazırlanması sonra odunların yakılması ve sonra tek tek katlarının atılması ve en son bir daha pişirilmesi vs. derken uzun bir zaman alır. Ki şehir ortamında böyle bir ateşi yakmak da cabası. Aşağıda linki ekledik ne kadar zahmetli bir iş olduğunu görebilirsiniz.
Fliya yemek için özellikle Arnavutluk’un Kuzeyi, Kosova ve Makedonya’ya gitmeniz gerekebilir. Sadece bunun için bile gidilir mi? Gidilir tabii!
Yapımı ve ayrıntılı bilgi için fliya sayfamıza gidebilirsiniz.
2- Arnavut Ciğeri
Türkiye’de Arnavut denildiğinde belkide akla gelen ilk şeylerden biri de Arnavut Ciğeri oluyor. En meşhur yemeğimiz olduğu da aşikar.
Arnavut coğrafyasında da yapılır fakat tarihi olarak daha çok İstanbul Arnavutları tarafından yapılmış bir yemek çeşididir. Yemeklerde bölge kavramı!
Osmanlı döneminde, Arnavutların taş işçiliği meşhur olduğu için yolların yapımı konusunda da çalışırlarmış. (Arnavut kaldırımı) Bu tür bir çalışma büyük bir efor gerektiğinden hem besleyici olması hem ucuz olması açısından ortaya çıkmış bir yemektir. Zamanla o kadar sevilmiş ki, Arnavut seyyar satıcıları ile fast food” olarak dönemin halkına ve daha sonraları da evlere kadar girmiştir.
Hazır ciğerden bahsetmişken, Arnavutların bir de ciğerli böreği vardır. Ciğerle yapılan böreğin çok bilinmemesi bize bile enteresan geliyor. Arnavutların bu sırrı sadece kendilerini saklamalarından olduğunu düşünüyoruz zira enfes bir börek çeşididir. Ciğerli Arnavut Böreği
Ciğer çok iyi bir besin kaynağıdır maalesef eskisi kadar ucuz değil ama belli zamanlarda tüketmek gerekiyor.
Ciğer tüketmenin faydaları;
Ciğer, demir kaynağıdır, demir eksikliği vücutta yorgunluğa sebep olur ve belli zamanlarda ciğer tüketerek bu konuda iyileşme sağlar.
Diş sağlığına çok iyi gelir.
Unutkanlığı önler.
İçerdiği çinko sayesinde yaraların çabuk iyileşmesine sebep olur,
Vücut direncini arttırır ve hücre yenilenmesine yardımcı olur.
Ayrıca kalori yönünden de zorlayacak türden bir yemek değil, 1 porsiyon arnavut ciğeri kalorisi yaklaşık 377 kaloridir.
Bu yemek, artık her yerde çok kolay bulunan ve evlerde bile kolayca yapıldığı için tadın demek tuhaf kaçacaktır. Tatmayan yoktur herhalde.
Arnavut Ciğer nasıl yapılıyor, tarif sayfamızdan bilgi alabilirsiniz.
Çul (Qull-Çerviş)
Arnavutların yemek kültürüne baktığınızda, yemeklerin en dikkat çekici özelliği, yemeklerin çok az malzeme ile yapılıyor olması olarak öne çıkıyor. Zaten maharet de bunu gerektirmez mi?
Çul (Qull) yemeği, bölgelere göre de adı değişebiliyor. Çerviş veya başka adlarla da tanımlayanlar olabiliyor. Biz çul yemeğini tanımlarken “babaanne yemeği” demeyi de seviyoruz zira evlerde yaşlıların çok sevdiği bir yemektir. Klasik bir tavuk yemeğidir; un, yağ, tavuk baget (tavuk kanat), salça ve su ile yapılıyor. İstenirse pirinç de eklenebiliyor.
Hem malzemesi az hem de basit bir yemek ve favorilerimizden biridir.
Çul yemeğinin tarifi için tıklayın
Samsa – Arnavut Mantısı “Mantija me kos”
Mantı, Arnavutlarda bir börek çeşididir ve çoğu zaman mantı denildiğinde bizim aklımıza “Kayseri Mantısı” değil de samsa veya kıymalı olarak yapılan börek çeşidi gelir. Samsa, içi boş olarak hazırlanan bir börek. Yine özenle hazırlanan hamurun, lokum büyüklüğünde kesilip pişirilmesi ve en son üzerine sıcakken yoğurtlu sarımsak ilave edilerek hazırlanan bir börek çeşididir.
Samsa konusunda bu satırları yazarken bile garip bir düşünceye kapılıyoruz, çünkü içi boş olarak yapılan, pişirilen ve üzerine sadece sarımsaklı yoğurt konulan bir şey nasıl bu kadar lezzetli olabiliyor, inanılmaz bir şey!
Hele ki sıcak halde üzerine dökülen sarımsaklı yoğurt ve bir de kenarlardan biraz fazla pişmişse (karemelize) enfes bir şey ortaya çıkıyor. Mutlaka deneyin!
Kaymaçina “Kajmaqin”
Yumurta ve sütün kardeşliğinde bir araya gelen kaymaçina, özellikle Türkiye, Kosova, Makedonya ve Arnavutluk’un kuzeyinde yaşayan Arnavutların vazgeçilmez tatlılarından biridir.
Arnavutlar’da dini bayramlarının 1. günü (sabah) mutlaka kallavi bir sofra hazırlarlar. Bu sofrada, (en azından belirli bölgelerde diyelim) mişoriz, yanında mutlaka etli bir yemek ve sonunda tatlı olarak kaymaçina yapılır. Gördüğünüz üzere kaymaçinin Arnavut sofralarında özel bir yeri vardır.
Malzemeleri yine çok az; sadece süt, yumurta ve şeker ile yapılır. Bu malzemeler karıştırılarak fırında pişiriliyor. Üzerinde yer alan karamelize benekler (çok kızarmış) ayrı bir lezzettir. üzerindeki yanmış yerler, sütü veren ineklerin benekleri gibi olduğundan kaymaçinanın alamet-i farikası (işaret, amblem, ayırt edici özellik) ilginç bir özelliği oluyor.
Küçük bir anektod. Büyüklerimiz geçmişte kaymaçina yaparken yumurta koymadan sadece süt ile yaptıkları da olurmuş. Bunun için tabii ki farklı bir süt gerektiriyor. Yeni doğum yapmak üzere olan veya doğum yapan hayvanlar yaklaşık bir hafta boyunca normal sütten farklı olarak daha yoğun bir süt salgılarlar. Bu süte Türkiye’de ağız sütü veya bilimsel adıyla ‘kolostrum’ deniliyor. Bu süt, neredeyse tüm memelilerde, anneler dahil olmak üzere 1 hafta boyunca vücut tarafından salgılanıyor. Bu süt hem yoğunluğu hem de içerdiği çok yüksek enzimler ve vitaminlerle dolu. Bu şekilde elde edilen süt ile yapılan kaymaçinler de yapılırmış. Bir nevi doğumu kutlama ve çocukların bu yoğun vitaminlerin faydalanması adına. Bu arada bu süt gerçekten de çok faydalıdır.
Kaymaçina’nın yapımı çok basit, içeriğinde yer alan faydalı enzimler ve vitaminlerden dolayı çocuklarınız için çok güzel bir tercih olacaktır.
Kaymaçina yurt dışında özellikle Fransa, İtalya, Portekiz, İspanya gibi ülkelerde de yapılır ve Türkiye’de de krem karamel olarak bilinir.
Kaymaçina nasıl yapılıyor? Tarifi için tıklayın
Elbasan Tava (Tava e kosit-Tava e Elbasanit)
Türkiye’de çokça bilinen bir Arnavut yemeği de, yoğurt ve kuzu etinin harika bir kombinasyonu olan Elbasan tava yemeğidir. Adını Arnavutluk’un Elbasan şehrinden alan yemek, Osmanlı döneminde saray mutfağının en özel yemeklerinden biri olarak yapılırmış. Arnavutluk’un Elbasan ili, Osmanlı döneminde sarayın hayvansal ürünlerinin sağlandığı en önemli merkezlerden biridir.
Elbasan Tava saray mutfağındaki ününden sonra sonra lokantalarda ve evlerde de pişirilmiş oldu. Hala da çok saray mutfağı sunan özel lokantaların menülerinin baş köşesinde yer alır.
Bazı sitelerde, X şehrine ait yöresel yemek “Elbasan Tava” olarak geçiyor. Lütfen! Yemeğin adı zaten şehrin ismi.
Elbasan Tava tarifi için tıklayın
Paça (Damat Paçası)
Arnavut Paçası, börek gibi olmasına rağmen börekten çok bir meze veya baklavanın tuzlusu olarak değerlendirebileceğimiz bir yemek çeşidir.
Baklava ile eşleştiriyoruz çünkü genelde baklava gibi ince yufkalardan oluşur. Arnavutları hanımları baklava yaptıklarında, ki hamur kültürünün medar-ı iftarı hanımlarımız çok güzel ev baklavası açarlar (normal tabii), baklava için açılan yufkalardan biraz fazla yaparlar. Daha sonra bu kalan yufkaları ve parçaları paça yapmak üzere kullanırlar. Bu yüzden size bir yerde paça ikram edildiyse mutlaka baklava da yapılmıştır. Veya tam tersi paça ikram edildiyse baklava da yapılmıştır. Küçük bir sır.
Paça, bayramlarda da konuklara ikram edilir.
Paça aynı zamanda, “damat paçası” olarak da bilinir. Arnavut geleneğinde damatlar evliliğin ilk haftasında kızın ailesi tarafından yemeğe davet edilirler. Bu yemekte damadın ailesi ve büyükleri de yer alır fakat tabii ki tüm yemekler damada özel yapılır.
Damatlarına baklava yapan kayınvalideler mutlaka yanına paça yapar ve damatlarına ikram ederler. Hemen belirtelim, Arnavutlarda damatlar çok sevilir.
Atalarımız boşuna dememişler “Arnavuttan kız al (damat ol) ama Arnavut’a kız verme” diye…Damatlar paça yesin ama kızlar durmadan börek yapsın. Şaka tabii:) Biraz dokundurmaktan zarar gelmez. Bu konuda bir yazı da hazırlıyoruz, ilginç olacak!
Kuru Et
Kuru et, sadece Arnavutlara özgü bir şey değil, Boşnaklar ve Balkanlarda yaşayanlar tarafından bolca tüketilen bir yiyecek.
Eski zamanlarda buzdolabı olmadığından, çok çabuk bozulan etin uzun süre dayanması üzerine bulunmuş, ki ne kadar güzel olmuş, tam bir lezzet harikasıdır.
Özellikle isli olanı bizim lezzet anlayışımıza göre dünyanın en güzel yiyeceğidir. Bunun bir de sucuk versiyonu var ki, mükemmel bir şey!
Küçük bir not olarak belirtelim, kuru et konusunda özellikle Balkanlardaki Boşnak kardeşlerimiz için de önemli kültürel yiyecektir.
Anlatılamaz bir yiyecek türü olduğundan lafı burada kesiyoruz.
Mişoriz (Arnavut Pilavı)
Mişöriz, iki kelimenin bir araya gelerek oluşturduğu bir isim. Mish Arnavutça’da et, oriz de pirinç demek ve ikisinin birleşimiyle etli pilav olarak diyebileceğimiz mişoriz olmuş. Türkiye’de Büryan ve kapama olarak da bilinir.
Mişoriz mutlaka tepside yapılır. Soğanla pirincin birlikteliğinde, kırmızı toz biber (tercihe göre salça) ve üzerine et veya tavuklar sıralanarak fırında pişirilir. Arnavutlar genelde sade pilavı pek sevmezler (Türkiye hariç) daha doğrusu pilav olarak mişorizi tercih ederler diyelim.
Gerçi yukarıda konudan bahsettik fakat önemli bir konu olduğu için yineleyelim.
Genelde lafını çok kullanıyoruz fakat gerçekten de yemekleri anlatırken Arnavutluk coğrafyasının farklı farklı unsurları olduğundan da bahsetmeliyiz. Çünkü, nasıl ki Karadeniz mutfağıyla Ege mutfağı, Türk mutfağı olarak geçse de çok büyük farklılıkları barındırır. Tabii ki coğrafya farklılıkları… Çevrenizde ne yetişiyorsa onu yersiniz. Aynısı bizim için de geçerlidir. Bazı yerlerde ismi farklı, bazı yerlerde amacı farklı, bazı yerlerde de hiç tercih edilmeyen, bilinmeyen bir yemek olabiliyor.
Yine genelde diyelim ve Mişoriz ile ilgili bir iki küçük not daha verelim.
Mişoriz özellikle misafir çağrıldığında bir şekilde kendisine menüde yer bulur. Hatta yukarıda bahsettiğimizi gibi, bayram sabahlarında özellikle yapılır.
Arnavutlar bu yazıyı okuduklarında mutlaka derin hatıralara dalacaktır zira mişoriz, büyüklerimizle geçirdiğimiz bayramların tadı gibidir ve bununla hatırlanır.
Domatesli Arnavut Pilavı
Domatesli Arnavut pilavı, aynı mişoriz gibi tepside yapılan bir pilav çeşididir fakat garip gelse de biz bunu bir pilav olarak değil de ana yemek olarak tüketiyoruz. Yanında ekmeğiyle birlikte, güzel tuzlu bir ayranla ve de zevkle tüketiriz:)
Bu yemeğin aynısı patates ve patlıcanla da yapılır. Sadece malzeme değişik olduğundan ayrı belirtmek istemedik. Ama site içerisinde patatesli olarak yapılan yemeğin tarifini de bulabilirsiniz.
Fırına verdiğinizde özellikle kenarlarında çok fazla pişmiş olması, karamelize tadıyla tepsiden kazımak ayrı bir zevktir. Karamelize lafını çok kullanıyoruz farkındayız ama Arnavutlar yanık sever.
Bir de küçük not, Arnavutçasına dikkat ederseniz orada Patellxhan yazıyor yani Türkçesiyle patlıcan. Arnavutlar bazı yerlerde ve özellikle yaşlılar domatese “patlıcan” derler.
Küçük bir ilgi daha…
Domates her ne kadar hayatımızda çokça yer alan bir sebze olsa da yemeklerde kullanılması çok yeni olan bir şey. Neredeyse 100 öncesinde bile kırmızılaşan domatesin çürüdüğü kabul görürmüş ve yenmezmiş. Bu sadece bizim için geçerli değil tüm Avrupa’da da bu şekilde. Genelde yeşil domates kullanılırmış. Bu yüzden de Domates, büyüklerimiz için hala patlıcan olarak söylenir. Patlıcana da “Patellxhan i zi” siyah patlıcan derler.
İlginç olan aynısı Türkiye için de olması, patlıcana eskiler frenk patlıcanı derlerdi. Daha ilginç olanı patlıcan ve domates aynı familyadandır. Hatta domates gibi olan patlıcanlar da vardır. Daha da ilginç olanı domates bir sebze değil meyvedir.
Çok daha ilginç olanı da basit bir liste yapmak isterken kitap yazmaya varacak kadar içerik eklememiz. Bu kadar bilgi yeter!
Palaçinka
Palaçinka, Arnavut mutfağında olduğu gibi yine Türkiye dahil olmak üzere neredeyse tüm dünyada yapılan ve krep olarak bilinen hamur işi bir yiyecek. İnsanlığın ortak kültürel bir mirası.
İsmi çok güzel “Pa-la-çin-ka”
Petla “Petulla”
Petlayı tam olarak açıklamasa da Türkçesiyle, hamur kızartması olarak diyebileceğimiz bir yiyecek. Bazı yerlerde pişi olarak geçiyor fakat pişiden çok farklı. Pişinin hamuru gibi yoğun değil, daha cıvık bir hamur ile yapılıyor. Ve belli bir süre ellerle dövülerek kıvamına getirilmeye çalışılıyor. Daha sonra yoğun ve kızgın yağda pişiriliyor.
“Petla Günü”
Petla, Arnavutlar için sadece bir yiyecek değil aynı zamanda kültürel bir ritüelin de temsilcisidir. Evlilik yolunda söz kesilen çiftlerin ilk duyurusu ve kutlaması, petla daveti verilerek yapılıyor.
Bu kutlamayı erkek tarafı yapar ve bu davet genelde pazar günü sabah saatlerinde kahvaltı niyetine yapılır. Petlanın yanında ayran, yoğurt ve peynir, reçel, zeytin vb. kahvaltılık yiyecekler konulur.
Hanımlar petla hamurunu hazırlarlar, petlalar konuklar için pişirilir ve sıcak bir şekilde konuklara ikram edilir. Neredeyse düğün kıvamında bir tören olduğunu söyleyebiliriz.
Gelen insanlar, evliliğe atılan bu ilk adımın tarafı olan damadı ve aileyi kutlarlar.
Özellikle İstanbul Küçükçekmece (Forza Sultan Murat), Bayrampaşa, Zeytinburnu, Gaziosmanpaşa, Esenler vb. Arnavutların çok yaşadığı ilçelerde, pazar günü kalabalık bir eğlence ve hamur kokusu duyarsanız mutlaka katılım gösterin. Arnavutlar misafirperverdirler ve sofalarında size de yer vardır ve rahatlıkla Petla yiyebilirsiniz.
Bursa şehrini de es geçmemek gerekiyor. (Zafer Mahallesi)
Özellikle yaşlıların yanına oturun ki, dişleri pek sağlam olmadıklarından kendilerine en yumuşak olanları verirler. Hem de “Petla” hakkında Vedat Milör vari değerlendirmelerine şahit olursunuz.
Petla hakkında bilgi için tıklayın
Pogaça “Bukë me Sode”
Pogaçë olarak adlandırılan ve Arnavutların severek tükettikleri bir ekmek çeşididir. Küçük bir not; Arnavutça’da ë harfi “ı” harfi gibi okunur veya hiç okunmaz “Pogaç” Diğer bir örnek Bukë (Buk)
Karbonat ile yapılır. Balkanlar ve Avrupa’nın çeşitli yerlerinde de yapılan bir ekmektir.
Farsimiti – Nohutlu Ekmek / “Bukë me Nahut”
Arnavutların farsimit olarak adlandırdıkları “nohut mayalı ekmek”, kendine has kokusuyla sofraları şenlendiren bir ekmek çeşididir. Bayram ekmeği olarak da yapılır. Mayası nohuttan elde edilir ve bu mayayla ekmek yapılır.
Nohuttan elde edilen maya, kadim insanlık tarihinde çok eskiden beri kullanılmaktadır. Biraz nazlı bir maya olduğu ve herkesin elinde tutmadığı şeklinde bir inanış vardır. Bazen 3-5 kere yapmak zorunda kalabilirsiniz. Bazılarının da hemen ilk yaptığı tutar ve bu mayayı çevredeki hanımlar ile paylaşırlar.
Ekmeğin daha yoğun bir koku ve daha lezzetli olması için, içine dövülmüş nohut parçaları eklenebiliyor. Yazarken bile kokusunu hissedebiliyoruz.
Pule Petka “Pulëpetka”
Arnavutça adıyla “Pulëpetka” yufkalı tavuk olarak çevirisini yapabiliriz. Pulë, Arnavutçası “tavuk” petka da “yufka” anlamına geliyor.
Temel malzemeleri tavuk, yufka, tereyağı ve cevizden oluşur. İlk olarak yufkalar hazırlanır ve küçük parçalara ayrılarak tepsiye dizilir. Haşlanan tavuğun bir miktar suyu yufkaların üzerine gezdirilir. Daha sonra tereyağı ilavesi ve didiklenen tavuklar yufkaların üzerine konulur. Son olarak da, biraz iri olarak dövülmüş ceviz ilave edilir.
Bagırdan (Kaçamak)
Bagırdan, kaçamak, mamaliga gibi farklı yörelerde farklı adlara sahip olan bu yemek çeşididir. Malzeme olarak sadece un, su ve tereyağı kullanılır. Büyük bir ihtimal makarnanın atası olarak ortaya çıkmış bir yemek çeşidi olduğunu düşünüyoruz.
Sıcak suyun içine, yavaş yavaş ilave edilen unun pişmesiyle elde edilir. Bir nevi bulamaçtır.
Kaynayan su içerisine un yavaş yavaş ilave edilir. Biraz yavaş olması gerekiyor çünkü un zerrecikleri toplanıp topak haline gelebiliyor. Oklava yardımıyla hiç durmadan karıştırılarak pişirilir.
Pişmesini de şu şekilde anlayabilirsiniz; hamur piştiğinde oklava veya tahta kaşığa hamur yapışmaz ve tertemiz bir şekilde çıkar. En son kızarmış tereyağına kaşık batırılır ve sırayla hamurdan alınarak tepsiye veya tabağa dizilir. Hatta Trakya bölgesinde bagırdan için kaşık böreği de denilir. Mısır unu ile de yapılır
Özellikle yaşlılarımız olmak üzere, boğazı şişen ve rahat yemek yiyemeyen Arnavutların ilk aklına gelen yiyeceklerden biridir. Yumuşacık ve enfes!
Terhan – Sütlü Arnavut Tarhanası / Tërhan
İşte en sevdiğimiz yemek çeşidinden biri olan Terhan (tırhan), bir diğer adıyla Sütlü Arnavut Tarhanasına geldik. Arnavutça adı “Tërhan – Trhana” olarak geçiyor. Yöreye göre değişebilir.
Anlaşılacağı üzere bildiğimiz tarhana gibi bir şey fakat biraz farkı. Klasik tarhanadan farklı olarak, hamuru sadece süt ile yapılıyor. İsterseniz bildiğiniz tarhana gibi yaz aylarında yapıp kış boyunca tüketebilirsiniz.
Tuz ilavesi dışında başka hiç bir şey katılmıyor Bir diğer farkı da, çorba olarak değil de içine ekmek doğranarak hazırlanıyor. Bir nevi papara olarak. En son, kırmızı toz biber terbiyesi ile servis ediliyor. Biraz bayat ekmekleri değerlendirme konusunda en güzel çözüm olarak görüyoruz.
Özellikle çocuklar bu tadı çok sevecektir. Sabahları kahvaltı sevmeyen çocuklar için çok güzel bir tercih olacaktır.
Çoğu yemeklerde olduğu gibi bu kadar basit malzeme ile böyle bir lezzet harika bir şey! Deneyin!
…
Aylardan kış, dışarısı da oldukça soğuk! İstanbul’un çok soğuk olduğu zamanları…Ama şporetin (soba) verdiği sıcaklık içimizi ısıtıyor…Şporetin üzerindeki çayın fokurtusu, bir taraftan sohbetler…
Hep beraber oturmuş, geniş bir tepside hazırlanmış Terhanı yiyoruz. Sonra da, tırhana en güzel eşlik eden şey olan çaylarımızı…
Sonra Sabriye Hanım’a bir efkar geliyor. Başlıyor bir Arnavut Türküsüne…Kah Elbasan’a gidiyoruz kah Likova’ya…veya Mateç’e, Loyan’a…
Ah, anılar…anılar…
Son Olarak
Arnavut mutfağının yemek ve lezzetleri tabii ki bu kadar değil. Mümkün olduğunca listemizi güncel tutmaya ve yeni eklemeler yapmaya çalışacağız.
Şimdilik bu kadar…
Afiyet olsun!
Arnavut.Com
Türkiye’nin İlk Arnavut Kültür Medya Platformu
Arnavut kültürünün Türkiye’de ki en önemli temsilcisi, tariflerimizin kaynağı, Arnavut.com mutfak ekibimizin şefi Vacide Hanım’ın katkılarıyla hazırlanmıştır.
Falimenderit Zonja, Vacide Suleyman Llojan
Börek listemiz için aşağıdaki linke tıklayabilirsiniz
